Velayet Nedir?
Velayet; On sekiz yaşın altında olan küçüklerin ya da ergin olmakla birlikte mahkeme tarafından kısıtlananların, anne ve babalarına, çocuklarının korunması ve temsil edilmesi için, 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun tanımış olduğu yasal hakları ifade etmektedir.
Velayet hakkı ile çocuğun korunması ve bakımının anne ve baba eli ile yapılması amaçlanmıştır. Velayet hakkının kullanılabilmesi için anne ve babaya; çocukların kişilik hakları ile malları üzerinde çocuk adına, çocuğun üstün yararı için, tasarruf hakkı tanınmıştır.
Velayet hakkı yasal olarak çocuğun on sekiz yaşına kadar devam etmekle birlikte on sekiz yaşını doldurmuş olmasına rağmen, mahkeme tarafından kısıtlanan çocuk için de velayetin devamına karar verilebilir. Tabi hâkim tarafından gerekli görülmesi durumunda, kısıtlı çocuğun anne ve babasının velayetine devam edilmesi yerine, çocuğun üstün yararı gözetilerek, üçüncü bir şahsın çocuğa vasi olarak atanmasına da karar verilebilir.
Velayet Hakkı Nasıl Kazanılır?
Evlilik birliği içerisinde doğan çocuğun velayeti yasal olarak anne ve babaya aittir. Bunun için herhangi bir başvuru, mahkeme kararı vs. alınmasına gerek bulunmamaktadır.
Evlilik birliği dışında doğan çocuğun velayeti ise yasal olarak annesine aittir. Bunun için de yine herhangi bir başvuru, mahkeme kararı vs. alınmasına gerek yoktur. Ancak öz babanın velayet hakkı için ya bir mahkeme kararı ya da sonradan da olsa anne ve babanı evliliği gereklidir.
Velayet Hakkı Nasıl Kaybedilir?
Çocuğun doğumu, mahkeme kararı ya da sonradan yapılan evlilikle kazanılan velayet hakkı;
- Anne ve babanın boşanması neticesinde mahkemenin velayeti karşı tarafa ya da tayin edeceği bir vasiye (Vasiye verilen hak velayet değil vesayet hakkıdır) vermesi,
- Velayet sahibinin ölümü,
- Çocuğun üstün yararını gözeten mahkemenin, velayetin iptaline ya da değiştirilmesine yönelik herhangi bir kararı,
- Çocuğun on sekiz yaşını doldurması gibi durumlarda kaybedilir.
Velayet Hakları Neleri Kapsar?
Velayet hakları çok çeşitli olmakla birlikte bu hakları bazı temek başlıklar altında toplama mümkündür. Bazı temel velayet hakları aşağıda ki gibidir;
- Çocuğun yaşayacağı şehre, ülkeye, eve ve semte karar verme ve uygulama yetkisi
- Çocuğun yiyeceği yemeğe, giyeceği kıyafete karar verme ve uygulama yetkisi
- Çocuğun alacağı eğitime ve gideceği okula karar verme ve uygulama yetkisi
- Çocuğun alacağı dini eğitime karar verme ve uygulama yetkisi
- Çocuğun sağlığı ile ilgili konularda tedaviye ve tedavi şekline karar verme ve uygulama yetkisi
- Çocuğun mallarını, nakit varlıklarını, şirket ortaklıklarını yönetme ve uygulama yetkisi
- Çocuğun geleceğine yönelik yapılacak olan yatırım ve harcamalara karar verme ve uygulama yetkisi vb.
Unutmamak gerekir ki; velayet sahiplerine yukarıda ana başlıklar halinde sayılan yetkiler yanında sorumluluklarda yüklenmektedir. Bu yetkilerin kullanılması esnasında gözetilecek en önemli unsur “çocuğun üstün yararıdır”, bu unsurun gözetilmemesi durumunda velayetin mahkeme tarafından anne ve babadan alınması kaçınılmazdır.
Velayet Davaları
Velayet davaları aile mahkemesinde açılır. Eğer açılmış bir boşanma davası varsa bu dava kapsamında velayet hakkında da karar verilir. Açılmış bir dava bulunmuyor ise velayeti elinde bulundurmayan anne ya da baba tarafından sadece velayet için de aile mahkemesinde velayet davası açılabilir.
Çocuğun üstün yararının ciddi tehlike altında olduğu durumlarda adli ve idari makamların talebi doğrultusunda da yine aile mahkemesinde velayetin kaldırılmasına yönelik dava açılabilir.
Velayet davalarında, Yargıtay’ın yerleşik kararları doğrultusunda 8 yaş ve üstü çocuklarda çocuğun görüşü de alınarak karar verilir.
Velayet davaları, konusunda uzman psikolog ve pedagoglardan alınacak raporlara göre sonuçlandırılır. Ayrıca velayet davalarında çocuğun üstün yararı gözetilerek, davanın her aşamasında delil sunulabilir.
Diğer bir husus ise velayetin kaldırılmasının anne babayı çocuğun eğitim ve diğer masraflarından kaçınma hakkı vermeyeceğidir. Velayet kaldırılmış olsa bile çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katılma sorumluluğu devam eder.
Her türlü velayet davasının konusunda uzman bir avukat aracılığı ile açılması ve takibi, hak kayıplarına ve ileride yaşanacak olası problemlere ve her şeyden önemlisi davaya konu olan çocuk ya da çocukların sorun yaşamalarına engel olacaktır.
